Gezondheid is een onderwerp dat meer op de voorgrond treedt dan ooit. Ook op juridisch vlak wordt de gezondheid van mensen vanuit veel verschillende wetten en instanties beïnvloedt. In Nederland is het zorgen voor zieke mensen in zekere mate een taak van de overheid en wordt dit bekostigd met publiek geld. Artikel 22 van de Grondwet bepaalt zelfs dat dit een plicht is voor de overheid. Deze zorgplicht is verdisconteerd in verschillende zorgwetten, voorbeelden hiervan zijn De Wet langdurige zorg, De Wet maatschappelijke ondersteuning en De Wet publieke gezondheid. Om de gezondheidszorg te bekostigen zijn alle Nederlanders vanaf het moment dat ze 18 worden verplicht om een zorgverzekering te hebben, dit is bepaald in de Zorgverzekeringswet en aanverwante regelgeving. Een belangrijke speler binnen de organisatie van ons zorgstelsel zijn de zorgverzekeraars, zij zijn verantwoordelijk voor de vergoeding van de concrete levering van zorg. De verzekeraars genieten, door de wettelijke verplichting om een verzekering af te sluiten, een machtige positie.
Kostenbesparende oplossingen
Mede door de vergrijzing en bevolkingsgroei stijgen de zorgkosten in ons land exponentieel. Zelfs voor de covid-19 epidemie vormde dit al een groot probleem. Door de toenemende kosten zijn zorgverzekeraars op zoek naar manieren om zorg goedkoper te maken. Op dit moment ligt de nadruk binnen de aanbieding van zorg voornamelijk op de genezing van ziekte. Een manier die zou kunnen bijdragen aan kostenbesparing in de zorg is de preventie van chronische ziektes door invoering van educatieve programma’s gericht op een gezonde levensstijl. De afgelopen jaren lijken steeds meer verzekeraars op deze strategie te willen gaan inzetten.
De discussie omtrent de details van een gezonde levensstijl, volgens de laatste stand van de wetenschap, ligt buiten de reikwijdte van deze blogpost. Maar er is consensus dat een gezond gewicht, niet roken en het beperken van stress een positieve bijdrage leveren aan onze gezondheid. Veel programma’s zullen zich dan ook gaan richten op meer beweging, maar ook de vermindering van eenzaamheid onder ouderen of de voorkoming van schulden passeren de revue. Heel concreet hebben zorgverzekeraars bijvoorbeeld regelingen waarbij je als klant of werknemer punten kan verdienen voor het behalen van bepaalde gezondheidsdoelen. Deze punten kun je dan inwisselen voor een cadeaubon.
Toch kleven er een aantal bezwaren aan het te veel inzetten op levensstijl aanpassingen door verzekeraars. Onder bepaalde omstandigheden mogen deze namelijk klanten weigeren of moeten bepaalde risicogroepen een verhoogde premie betalen. Een goed voorbeeld daarvan is diabetes. Mensen met diabetes type 1 moeten vaak een hogere premie betalen als zij een arbeidsongeschiktheidsverzekering willen afsluiten. Nu is deze vorm van de ziekte natuurlijk geen levensstijl ziekte, maar diabetes type 2 wordt daarentegen wel geassocieerd met bepaalde levensstijlfactoren. Zouden verzekeraars op termijn als voorwaarde kunnen gaan stellen dat bepaalde klanten een risico-verlagend preventieprogramma moeten volgen voordat zij zich kunnen verzekeren?
Dus een grond voor uitsluiting?
Voor het antwoord op de vraag of verzekeraars mensen mogen uitsluiten van een verzekering is het belangrijk om onderscheid te maken tussen het soort verzekering en de daarbij behorende voorwaarden. Allereerst mogen zorgverzekeraars onder invloed van artikel 15 van de Zorgverzekeringswet niet zomaar zorg weigeren als de verzekerde zelf heeft bijgedragen aan het risico. Ze mogen dus niet zorg weigeren indien het iemands “eigen schuld” is dat een gezondheidsrisico zich verwezenlijkt. Bovendien vloeit uit artikel 1 van de Grondwet voort dat verzekeraars niet mogen discrimineren. Ook in artikel 7 Algemene wet gelijke behandeling in overeenstemming met de Richtlijn 2004/113/EG worden verzekeraars expliciet aangesproken op het feit dat niet gediscrimineerd mag worden op basis van ras of geslacht, dit is belangrijk omdat bepaalde ziektes meer kunnen voorkomen binnen bepaalde bevolkingsgroepen.
Bij het afsluiten van particuliere verzekeringen, zoals een levensverzekering of een arbeidsongeschiktheidsverzekering, krijgen verzekeraars meer ruimte om op basis van een risico-inschatting bepaalde voorwaarden te stellen. De Hoge Raad oordeelde bijvoorbeeld dat er bij een afwijkende behandeling van een zwangere vrouw die een arbeidsongeschiktheidsverzekering had afgesloten geen sprake was van ongeoorloofde discriminatie. De verzekeraar bood een speciaal programma gericht op vrouwen aan voor de situatie waar de vrouw zich in bevond naast een algemene verzekering zonder onderscheid. En dus zou het op termijn kunnen zijn dat je korting krijgt of juist extra op je premie moet betalen als je als verzekerde weigert om mee te werken aan een preventieprogramma om je te verzekeren tegen bepaalde risico’s.
Is deelname aan een preventieprogramma binnenkort de norm?
Het is de vraag of het voor verzekeraars lucratief is om een uitgebreide organisatiestructuur op te zetten welke dergelijke voorwaarden moet gaan faciliteren. Dit zal een niet te onderschatten onderneming zijn die de nodige investeringen eist. Daarbij is ieders gezondheid uniek en vaak is er geen sprake van een simpele oorzaak-gevolg relatie als mensen uiteindelijk ziek worden. Het stellen van dergelijke voorwaarden is natuurlijk ook interessant in verband de recente discussies omtrent vaccinaties. Hierbij moeten wel weer de grondrechten in ogenschouw genomen worden. Het zou kunnen dat de rechter in het kader van de lichamelijke integriteit uit artikel 11 van de Grondwet verzekeraars meer beperkingen oplegt omtrent een onderwerp als vaccinatie naarmate de gevolgen voor het individu ernstiger zijn. Verzekeraars spelen een belangrijke rol binnen de sociale voorzieningen en zijn niet zomaar een private partij.
Verplicht sporten voor een verzekering zal dus waarschijnlijk geen werkelijkheid worden in de nabije toekomst. Maar de huidige bonus programma’s, vaak in samenwerking met werkgevers, lijken alle positieve aspecten van preventie in zich te dragen en bieden genoeg mogelijkheden voor een positieve beïnvloeding van de volksgezondheid.
Hebt u verdere vragen met betrekking tot de voorwaarden die uw verzekeraar wel of niet mag stellen? Neem dan contact met ons op via info@juristenzwolle.nl of 038-2022738 om uw mogelijkheden te bespreken.