De meeste mensen zijn zich er niet van bewust, maar gaan op dagelijkse basis overeenkomsten aan. Uit zo’n overeenkomst vloeien rechten en plichten. Het is daarom belangrijk te weten waartoe u zich verplicht met het sluiten van zo’n overeenkomst.
Niet alleen het daadwerkelijk opstellen en misschien wel ondertekenen van een overeenkomst maakt dat er rechten en plichten ontstaan. Het kopen van een broodje bij de supermarkt, het lenen van een boek bij de bibliotheek, het bestellen van een drankje op een terras: het zijn allemaal vormen van overeenkomsten, welke rechten en plichten met zich meebrengen. Wanneer is er nu juridisch gezien een overeenkomst tot stand gekomen?
Aanbod en aanvaarding
De bepalingen omtrent de totstandkoming van een overeenkomst zijn te vinden in het Burgerlijk Wetboek. In beginsel is er sprake van een (wederkerige) overeenkomst, wanneer er door de ene partij een aanbod wordt gedaan, en dit aanbod door een andere partij wordt aanvaard. Zo’n aanbod kan inhouden dat uw buurman u een telefoon aanbiedt en aangeeft er vierhonderd euro voor te willen ontvangen, maar het kan ook simpelweg het prijskaartje van een fles cola in de supermarkt zijn. Door ‘ja’ te zeggen tegen de betaling van vierhonderd euro of door met die fles cola naar de kassa te lopen en deze af te rekenen, aanvaardt u het aanbod.
In de praktijk zien we vaak nog een andere vorm van adverteren (en daarmee vaak het doen van een aanbod): het uitnodigen tot onderhandelen. Denk bijvoorbeeld een aan advertentie op Marktplaats, waar bij de vraagprijs wordt vermeld: ‘nader overeen te komen’. Dit is nog geen concreet aanbod, maar een uitnodiging tot onderhandeling om tot een overeenkomst te komen.
Wil en verklaring
Om kort in te gaan op een ander vereiste voor de totstandkoming van een overeenkomst, is het noemenswaardig dat het aangaan van een overeenkomst een rechtshandeling betreft. Een rechtshandeling is een handeling waaruit rechten en plichten voortvloeien. Voor het verrichten van een rechtshandeling zijn twee dingen nodig: de wil tot het aangaan van de rechtshandeling, en een verklaring van die wil. Om dit nader uit te leggen, een voorbeeld: de eigenaar van een kledingwinkel wenst – uiteraard – kleding te verkopen. Dit is de wil van die eigenaar. Die wil komt tot uiting door de verklaring van dien, doordat de eigenaar van de winkel de kleding in de winkel ophangt en hier een prijskaartje aan hangt.
Vormvereisten
Een overeenkomst is in beginsel vormvrij. Dit betekent dat de overeenkomst schriftelijk tot stand kan komen, maar ook mondeling. Beide vormen leveren een bindende overeenkomst op; het is echter wel zo dat, bijvoorbeeld in de situatie dat er een conflict bestaat over (de invulling van) de overeenkomst, een mondelinge overeenkomst veel moeilijker in te kaderen en te bewijzen valt, en daarmee ook veel moeilijker is om af te dwingen.
Er bestaan wel uitzonderingen op die vormvrijheid van overeenkomsten. Uit de wet volgt dat bijvoorbeeld de koop van een huis uitsluitend schriftelijk kan plaatsvinden.
Uitzonderingen
Er bestaan uitzonderingen op de totstandkoming van een overeenkomst, ondanks dat er sprake is van aanbod en aanvaarding. Een aantal voorbeelden hiervan zijn als er sprake is van een wilsdefect, een wilsgebrek of wanneer iemand niet handelingsbekwaam was om een overeenkomst te sluiten.
Een wilsdefect houdt in dat er een bepaalde wil is, maar dat de verklaring van die wil daarmee niet overeenkomt. Een voorbeeld hiervan is een verkoper die een telefoon te koop aan wil bieden voor duizend euro, maar op het prijskaartje per ongeluk een nul te weinig vermeldt, waardoor de telefoon te koop komt te staan voor honderd euro. Er kan in een dergelijk geval geen geldige overeenkomst tot stand komen. Hierop bestaat wel één uitzondering: wanneer de koper redelijkerwijs niet kon begrijpen dat de wil van de verkoper afweek van de verklaring, komt er wel een overeenkomst tot stand. Dit is het geval wanneer de afwijking van de verklaring (heel) klein is, bijvoorbeeld wanneer een verkoper de telefoon per ongeluk aanbiedt voor negenhonderd euro in plaats van duizend euro.
Daarnaast kennen we vier wilsgebreken, welke inhouden dat de wil tot het aangaan van een rechtshandeling (lees: een overeenkomst) gebrekkig tot stand is gekomen. Hier is sprake van wanneer een overeenkomst tot stand is gekomen onder invloed van bedreiging, bedrog, misbruik van omstandigheden of dwaling. Wanneer er sprake is van een wilsdefect of een wilsgebrek, is de overeenkomst vernietigbaar.
Hebt u vragen over een overeenkomst en/of over de totstandkoming van dien? Neem dan contact met ons op via info@juristenzwolle.nl of 038-2022738 om uw mogelijkheden te bespreken.
