Volgens de Grondwet heeft eenieder recht op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer. Echter, in de wet kunnen beperkingen op dit grondrecht worden opgenomen. Eén van deze beperkingen is de identificatieplicht. De identificatieplicht houdt in dat ieder die de leeftijd van veertien jaar heeft bereikt een identiteitsbewijs moet kunnen tonen als een politieambtenaar daar om vraagt. Niet iedereen mag zomaar een ander vragen zich te legitimeren. Wanneer bent u verplicht uzelf te legitimeren? En op welke manier kunt zich dan legitimeren?
Geldige documenten aan de hand waarvan de identiteit kan worden vastgesteld
In Nederland zijn in de wet enkele gevallen aangewezen wanneer de identiteit van personen kan worden vastgesteld. Indien de wettelijke grondslag tot vaststelling van de identiteit er is, zijn er verschillende documenten waarmee de identiteit daadwerkelijk kan worden aangetoond. Het gaat om de volgende documenten:
- Paspoort;
- Nederlandse identiteitskaart;
- ID-kaart of paspoort uit een EER-land;
- Nederlands vreemdelingendocument;
- Rijbewijs.
Toonplicht
Artikel 2 van de Wet op de identificatieplicht bepaalt dat eenieder van veertien jaar of ouder een identiteitsbewijs ter inzage moet aanbieden, wanneer een politieambtenaar of een bijzondere opsporingsdienst dit vordert. Het is dus van belang dat eenieder die leeftijd van veertien jaar heeft bereikt altijd zijn identiteitsbewijs bij zich draagt, omdat hij/zij dit op vordering van een politieambtenaar of een bijzondere opsporingsdienst moet kunnen tonen.
Politieambtenaar
Een politieambtenaar is één van de personen die uw identiteitsbewijs mag vragen. Echter, de politie mag u alleen vragen uw identiteitsbewijs te tonen indien daar een goede reden voor is. In het algemeen wordt aangenomen dat hiervan sprake is, indien de politie uw identiteit nodig heeft om haar taak uit te kunnen voeren. Enkele voorbeelden van situaties waarin een identiteitscontrole kan plaatsvinden zijn:
- Hangjongeren veroorzaken overlast in een openbare ruimte;
- Bij onrust of dreigend geweld in uitgaansgebieden en op openbare manifestaties;
- Bij verkeersongevallen.
Toezichthouders
Toezichthouders zijn ambtenaren welke toezicht houden op de naleving van bepaalde wetten. Toezichthouders mogen niet zomaar om een identiteitsbewijs vragen. Voor toezichthouders geldt dat het verzoek om een identiteitsbewijs te tonen moet passen bij de uitvoering van haar functie. Een toezichthouder van bouw- en woningtoezicht kan van een fietser welke door rood licht rijdt niet eisen zich te identificeren, omdat het staande houden van verkeersovertreders niet tot haar taken behoort.
Particuliere beveiligingsbedrijven
Particuliere beveiligers, uitsmijters of portiers mogen alleen de bezoekers van hun pand vragen zich te identificeren. U kunt hierbij bijvoorbeeld denken aan uitgaansgelegenheden, welke pas toegankelijk zijn vanaf een bepaalde leeftijd. Indien u zich niet wilt legitimeren voor de particuliere beveiliger, de uitsmijter of de portier, mag de beveiliger u de toegang tot het pand weigeren.
Financiële instellingen
Voor financiële instellingen geldt de verplichting om de identiteit van cliënten vast te stellen. Deze identificatie is noodzakelijk om ongebruikelijke transacties te kunnen melden. Op deze manier kan fraude worden tegengegaan. Dat financiële instellingen ongebruikelijke transacties moeten melden, komt voort uit de Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme. Het Bureau Financieel Toezicht heeft bepaald dat hoe groter een risico is, hoe meer onderzoek naar de identiteit van de cliënt gedaan moet worden.
Coronatoegangsbewijs
Vanaf 25 september 2021 geldt op verschillende plekken dat er verplicht een coronatoegangsbewijs moet worden getoond. Het tonen van een coronatoegangsbewijs is verplicht voor eenieder boven de 13 jaar. Bij personen met de leeftijd van 14 jaar of ouder moet daarbij tevens het identiteitsbewijs worden getoond. Het coronatoegangsbewijs dient onder andere op de volgende plekken te worden getoond:
- Horeca binnen;
- Casino’s;
- Evenementen;
- Zakelijke evenementen, zoals een congres;
- Publiek bij een professionele sportwedstrijd;
- Bij culturele plekken zoals bioscoop, theater en concertzalen.
Doordat het coronatoegangsbewijs op bovenstaande plekken moet worden getoond, zijn ondernemers en werknemers van de bovenstaande plekken tevens bevoegd uw identiteit te controleren.
Leeftijdscontrole
Voor sommige situaties is een leeftijdsverificatie vereist. Zo verbiedt de Alcoholwet horeca en slijterij bedrijven om drank te verkopen aan personen die de leeftijd van 18 jaren nog niet hebben bereikt. Voor de leeftijdsverificatie kan worden gevraagd een identiteitsbewijs te tonen. Sterker nog, tot de leeftijd van 25 jaar wordt bij de aankoop van alcohol of tabak gevraagd naar een geldig legitimatiebewijs. Een legitimatiebewijs kan tevens worden gevraagd bij bijvoorbeeld een bioscoop indien er een leeftijdsgrens aan een bepaalde film zit verbonden.
Kopie identiteitsbewijs
Het feit dat bovenstaande personen/instanties u mogen vragen uw identiteitsbewijs te tonen, betekent niet dat zij ook direct een kopie van het identiteitsbewijs mogen nemen. Er zijn slechts enkele instanties die een kopie mogen vragen van uw identiteitsbewijs. Dit zijn bijvoorbeeld:
- Overheidsinstanties;
- Banken;
- Notarissen;
- Casino’s;
- Levensverzekeraars;
- Uw werkgever.
Bovenstaande instanties mogen enkel een kopie maken van uw identiteitsbewijs indien zij u hebben geïnformeerd over hun wettelijke verplichting hiertoe. De organisatie moet u hierbij informeren over het doel van de verwerking van uw persoonsgegevens en tevens over welke gegevens wel of niet noodzakelijk zijn. Een voorbeeld van een organisatie die van uw identiteitsbewijs een kopie mag maken is de werkgever. Op grond van de Wet op de Loonbelasting geldt voor de werkgever de wettelijke verplichting om bij een indiensttreding van een nieuwe werknemer de identiteit te controleren aan de hand van een geldig identiteitsbewijs.
Hebt u verdere vragen met betrekking tot de identificatieplicht of wie de bevoegdheid heeft uw identiteit te controleren? Neem dan contact met ons op via info@juristenzwolle.nl of 038-2022738 om uw mogelijkheden te bespreken.
