Stel er is sprake van een overval waarbij er drie verdachten zijn. Verdachte A heeft alles bedacht en houdt de cassiere onder schot, verdachte B pakt het geld uit de kassa en verdachte C staat op de uitkijk. Is hier sprake van medeplegen of medeplichtigheid? Indien sprake is van medeplegen of medeplichtigheid dient er te worden gekeken naar een aantal criteria.
Medeplegen
Er is sprake van medeplegen indien twee of meer personen gezamenlijk een strafbaar feit plegen, waarbij niet alle delictsbestanddelen van dat feit door ieder van hen afzonderlijk vervuld behoeven te zijn. Een delictsbestanddeel is zinsnede uit een delictsomschrijving. In geval van medeplegen is deze vorm van daderschap gelijk aan die van het individuele plegen. Hierbij wordt de medepleger als dader bestraft. Uit een uitspraak van de Hoge Raad komt het criterium naar voren dat voor medeplegen een “bewuste en nauwe samenwerking” nodig is.
Volgens de Hoge Raad laat de vraag wanneer de samenwerking zo nauw en bewust is zich niet in algemene zin beantwoorden. Het vergt hierbij een beoordeling van de concrete omstandigheden van het geval. Algemene regels kunnen daarom niet worden gegeven. Wel heeft de Hoge Raad, mede gelet op zijn eerdere rechtspraak, enige aandachtspunten geformuleerd:
- Medeplegen vereist primair gezien voldoende nauwe en bewuste samenwerking met een ander of anderen. Hierbij ligt het accent voornamelijk op de samenwerking en is het minder van belang wie welke handelingen heeft verricht;
- Voor de kwalificatie medeplegen moet de intellectuele en/of materiële bijdrage aan het delict van de verdachte van voldoende gewicht zijn. Dit houdt in dat de verdachte een voldoende significante of wezenlijke bijdrage aan het geweld heeft geleverd, zij het dat deze bijdrage zelf niet van gewelddadige aard behoeft te zijn geweest;
- Op de rechter rust de taak om toch tot een bewezenverklaring van medeplegen te komen indien de gedragingen met medeplichtigheid in verband worden gebracht. Hierbij spelen bij de motivering de volgende aspecten een rol:
- de intensiteit van de samenwerking;
- de onderlinge taakverdeling;
- de rol in de voorbereiding, de uitvoering of de afhandeling van het delict;
- het belang van de rol van de verdachte, waaronder diens aanwezigheid op belangrijke momenten en het niet terugtrekken. Op dit laatste komt op zichzelf geen grote betekenis toe nu het gaat om het feit dat de verdachte een wezenlijke bijdrage moet hebben geleverd aan het delict.
- De bijdrage van de medepleger zal in de norm worden geleverd tijdens het begaan van het strafbare feit in de vorm van een gezamenlijke uitvoering van het feit. Daarbij kan er ook uit verschillende gedragingen voor alsook tijdens alsook na het strafbare feit dan wel in hoofdzaak voor het strafbare feit bestaan.
- In de bewijsvoering dient aandacht te worden besteed aan de vraag of er dusdanig bewust en nauw is samengewerkt bij het strafbare feit dat van medeplegen kan worden gesproken indien de bijdrage niet geleverd is in de vorm van een gezamenlijke uitvoering van het feit. In het bijzonder gaat het erom dat de bijdrage van de verdachte van voldoende gewicht is geweest. Indien het gaat om gedragingen die na het strafbare feit zijn gepleegd, dient er worden gekeken naar de grotere rol in de voorbereiding. Een geringe rol of het ontbreken van enige rol in de uitvoering van het delict zal namelijk moeten worden gecompenseerd.
Medeplichtigheid
Er is sprake van medeplichtigheid indien de verdachte het door een ander verrichte misdrijf bevordert of hierbij behulpzaam is geweest. Artikel 48 van het Wetboek van Strafrecht stelt medeplichtigheid van een misdrijf strafbaar. Er dient sprake te zijn van “zij die opzettelijk behulpzaam zijn bij het plegen van het misdrijf” dan wel “zij die opzettelijk gelegenheid, middelen of inlichtingen verschaffen tot het plegen van het misdrijf”. Uit dit artikel vloeit voort dat in vergelijking met het medeplegen, de rol van de medeplichtige minder groot is dan de rol van de medepleger.
De strafbare medeplichtigheid is beperkt tot misdrijven, artikel 52 van het Wetboek van Strafrecht. Dat medeplichtigheid minder ingrijpend is, is te zien aan de strafmaat die hiervoor is opgesteld. Volgens artikel 49 lid 1 van het Wetboek van Strafrecht wordt het strafmaximum met een derde verlaagd.
Voor medeplichtigheid is dubbel opzet noodzakelijk. Ten eerste moet er sprake zijn van opzet op het misdrijf zelf. Hierbij dient het opzet gericht te zijn op alle bestanddelen van het betrokken misdrijf, waarbij voorwaardelijk opzet voldoende is. Ten tweede moet er sprake zijn van opzet op het bevorderen van het misdrijf. Hierbij dient de medeplichtige zich bewust te zijn dat hij iemand helpt bij het begaan van een misdrijf. Ook hiervoor is voorwaardelijk opzet voldoende.
Er is geen sprake van medeplichtigheid indien de hulp geen bijdrage heeft geleverd aan het plegen van het misdrijf, artikel 49 lid 4 van het Wetboek van Strafrecht. Medeplichtigheid kan zich voordoen in gevallen van nalaten. Hetgeen pas strafbaar is indien er voor de betrokkene een rechtsplicht bestond te handelen.
Onderscheid tussen medeplegen en medeplichtigheid
In het overzichtsarrest medeplegen heeft de Hoge Raad het verschil tussen medeplegen en medeplichtigheid als volgt uitgelegd: “Waar het verwijt bij medeplegen zich concentreert op het gewicht van de intellectuele en/of materiële bijdrage aan het delict van de verdacht, is het kernverwijt bij medeplichtigheid ‘het bevorderen en/of vergemakkelijken van een door een ander begaan misdrijf.” De verschillen zijn als volgt uit te schrijven. Bij medeplegen geldt er een maximale straf, kan het gaan om misdrijven dan wel overtredingen, is er sprake van een dader, is er een nauwe en bewuste samenwerking nodig en gaat het om een zelfstandige vorm van deelneming. Bij medeplichtigheid geldt twee derde van de maximale straf, kan het enkel gaan om misdrijven, is er geen dader, dient er sprake te zijn van ondersteuning en heeft het een accessoire karakter.
Hebt u verdere vragen met betrekking tot medeplegen en medeplichtigheid? Neem dan contact met ons op via info@juristenzwolle.nl of 038-2022738 om uw mogelijkheden te bespreken.
