Op 29 mei 2019 deed de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State twee belangrijke uitspraken in het kader van het PAS, het zogenaamde Programma Aanpak Stikstof (ECLI:NL:RVS:2019:1603 en ECLI:NL:RVS:2019:1604). Wat hield deze aanpak precies in en waarom is deze door de Raad van State verboden? En misschien wel belangrijker, wat zijn de gevolgen voor u als vergunninghouder en/of ander ‘slachtoffer’ van de uitspraken?
PAS
Op 1 juli 2015 trad het PAS inwerking. Het PAS had als doelstelling om de hoeveelheid stikstof in Natura 2000-gebieden te verminderen, omdat te veel stikstof (onder meer) slecht is voor planten en tot verzuring van de bodem leidt. Het PAS-systeem bevat de basis voor toestemming van activiteiten die de uitstoot van stikstof kunnen veroorzaken en maakt het mogelijk om toestemming te geven voor activiteiten die direct nadelige gevolgen hebben voor de natuur. Er wordt tevens vooruitgelopen op verwachte (!) positieve gevolgen voor de hoeveelheid stikstof.
Al een langere tijd bestonden er vragen over de houdbaarheid van het PAS. Het Europese Hof van Justitie heeft in een prejudicieel antwoord duidelijk gemaakt aan welke voorwaarden het PAS dient te voldoen (HvJ 7 november 2018, C-293/17, ECLI:EU:C:2018:882). In rechtsoverweging 104 van deze uitspraak merkt het Hof op dat er voor de nationale rechter redelijkerwijs geen twijfel mag bestaan over de vraag of de plannen c.q. projecten schadelijke gevolgen hebben voor de natuurlijke kenmerken van het betrokken gebied om te voldoen aan de zogenaamde Habitatrichtlijn. Er mag over de schadelijke gevolgen aldus geen enkele twijfel bestaan en daarmee oordeelde de Raad van State in rechtsoverweging 19.5 en verder dat het PAS in strijd is met de Habitatrichtlijn, daar er rekening wordt gehouden met verwachte voordelen van maatregelen die ten tijde van de beoordeling nog niet vaststonden. De Raad van State zette daarmee een dikke streep door het PAS, welke onverbindend werd verklaard.
Lokaal
De gevolgen van de stikstofuitspraken zijn groot. Meerdere gemeenten, waaronder de gemeente Zwolle, redeneren zodanig dat ook bij kleine nieuwbouwprojecten sprake is van onzekerheid over de vraag of daarmee schade aan de natuur wordt veroorzaakt. Meerdere (geplande) verbouwingen c.q. projecten liggen door de uitspraken op zijn gat. Een en ander mede van belang in het licht van de huidige woningnood in Nederland. Het belang van de uitspraak wordt in Den Haag onderkend. De minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit noemt de uitspraak ‘’stevig’’ maar hoopt tevens dat de uitspraak een prikkel is om de stikstofuitstoot middels innovatie verder in te perken. Dat is de toekomst.
Voor nu is duidelijk dat de vergunningverlening niet geheel onmogelijk is geworden. Als voorwaarde geldt wel dat er zodanige maatregelen worden getroffen dat de hoeveelheid stikstof niet toeneemt. Het gaat dan om een individuele (rechterlijke) toets. Indien een dergelijke beoordeling niet tot voldoende zekerheid leidt kan nog wel gebruik gemaakt worden van de ADC-toets, op grond waarvan een toestemming kan worden verleend indien voldaan is aan de volgende voorwaarden. In de eerste plaats mogen er geen alternatieve oplossingen beschikbaar zijn, verder dient het project om dwingende redenen doorgang te vinden en er moeten de nodige compenserende maatregelen worden getroffen om te waarborgen dat de algehele samenhang van Natura-2000 bewaard blijft. De compensatie moet in beginsel zijn bereikt op het moment waarop de schade wordt ondervonden.
Er wordt gewerkt aan een nieuwe rekenmethode, welke ertoe moet leiden dat de gevolgen van projecten op de natuur nauwkeurig kunnen worden berekend. Deze dient ditmaal uiteraard wel de juridische toets te doorstaan.
Duidelijk is dat het kabinet wil dat bouwprojecten gauw doorgang kunnen vinden. Mede om die reden wordt de stikstofuitstoot van andere zaken beperkt. Zo liggen er – zeer concrete – plannen om de maximumsnelheid op snelwegen te verlagen. Een en ander om de stikstofuitstoot te doen inperken en gauw tot oplossingen te komen.
Gevolgen voor vergunninghouders
Wat zijn de gevolgen indien u een vergunning op grond van de PAS hebt gekregen? Er zijn in de eerste plaats bepaalde bedrijven en/of instanties die dachten dat ze gebruik maakten van een vergunningsvrije activiteit onder de PAS. Deze mensen worden alleen ter goede trouw geacht en er zal daarom niet actief worden gehandhaafd. Andere besluiten (vergunningen) die zijn gegeven zijn nimmer als vaststaand te waarderen. Zelfs onherroepelijk geworden besluiten kunnen worden aangetast wanneer de rechter oordeelt dat een dergelijk besluit onder verkeerde voorwaarden is verstrekt.
Het is chaos in Den Haag. Dagelijks komen er berichten met betrekking tot de stikstofproblematiek op het journaal of in de krant. Wij zullen dit scherp in de gaten houden. Indien u problemen heeft met een vergunning raad ik u aan contact met ons op te nemen via 038-2022738 of info@juristenzwolle.nl
