In Nederland zijn getuigenverklaringen een enorm belangrijk bewijsmiddel. Een getuigenverklaring kan doorslaggevend bewijs zijn in een zaak, wat kan leiden tot een drastisch andere uitspraak. Maar wanneer u wordt opgeroepen om te getuigen, bent u dan ook altijd verplicht te verschijnen en een verklaring af te leggen? Zelfs als dat betekent dat u moet getuigen tegen bijvoorbeeld uw moeder, broer of dochter? In beginsel bent u verplicht te getuigen. Er zijn echter gevallen waarin u uzelf kunt verschonen van die getuigplicht.
In Nederland kennen wij allereerst een waarheidsplicht voor getuigen. Deze waarheidsplicht is vastgelegd in het wetboek van strafvordering en houdt in dat een getuige wordt beëdigd, dat hij de waarheid en slechts de waarheid zal vertellen.
Verschoning van getuigen tegen familie of uit hoofde van uw ambt of beroep
Allereerst kennen we het verschoningsrecht voor bloed- en aanverwanten van degene waartegen wordt getuigd. Dit houdt in dat u tegen het grootste gedeelte van uw (dichtbij staande) familie niet verplicht bent te getuigen. Zo kan het zijn dat er een strafrechtelijk proces loopt tegen bijvoorbeeld uw moeder; als u de vraag krijgt om te getuigen over het feit waarvoor zij is aangeklaagd, kunt u uzelf daarvan ‘verschonen’: dit betekent dat u niet hoeft te getuigen. Dat kan als u wordt opgeroepen te getuigen tegen één van de volgende familieleden:
– Bloed- of aanverwanten in de rechte lijn (lees: ouders, grootouders, kinderen, kleinkinderen);
– Bloed- of aanverwanten in de zijlijn tot in de derde graad (lees: broers en zussen, ooms en tantes, etc.);
– (Ex-)echtgenoten of (ex-)geregistreerde partners.
Daarnaast kennen we het verschoningsrecht voor getuigen vanuit hun ambt of beroep. Wanneer een dergelijke getuige een vraag krijgt over iets dat hem is toevertrouwd in het kader van zijn ambt of beroep, kan hij zich verschonen van het beantwoorden van die vraag. U kunt hierbij denken aan artsen die vragen krijgen over iemands gezondheid of medisch verleden, of aan een advocaat die een vraag krijgt over iets dat een cliënt als vertrouwelijke informatie met die advocaat heeft gedeeld. Dergelijke geheimhoudingsplichten in het kader van iemands ambt zijn vaak ook vastgelegd in aparte wetten omtrent die ambt; een voorbeeld hiervan is de Advocatenwet. Er bestaan natuurlijk wel uitzonderingen op dit verschoningsrecht, bijvoorbeeld wanneer het beantwoorden van een dergelijke vraag in het belang is van de veiligheid van de staat.
Het kan ook voorkomen dat verschoning noodzakelijk is ter bescherming van andere belangen, bijvoorbeeld wanneer openbaarmaking van bepaalde informatie kan leiden tot ernstige overlast voor de getuige of wanneer de getuige met openbaarmaking wordt belemmerd in de uitoefening van zijn ambt of beroep.
Overige verschoningsgerechtigden
U kunt u niet alleen verschonen van het getuigen tegen familieleden of uit hoofde van uw beroep. Er bestaan nog een aantal gevallen waarin u uw verschoningsrecht uit kunt oefenen.
Journalisten kennen een verschoningsrecht wanneer zij vragen krijgen over de herkomst van de gegevens die zij hebben verkregen tijdens bijvoorbeeld hun onderzoek: we noemen dit bronbescherming. Zij zijn niet verplicht antwoord te geven wanneer zij vragen krijgen over bijvoorbeeld van wie zij hun informatie hebben verkregen.
Daarnaast bestaat er nog het verschoningsrecht van bepaalde vragen, wanneer het beantwoorden van deze vragen kan leiden tot de strafrechtelijke vervolging van uzelf, een van uw bloed- of aanverwanten tot in de derde graad, of uw (ex-)echtgenoot of (ex-)geregistreerd partner.
Wijze van verschoning
Tot slot is het van belang te weten hoe u uzelf verschoont van het geven van een getuigenis. U kunt ervoor kiezen om in het geheel geen getuigenis af te leggen (lees: überhaupt geen verklaring af te geven en antwoorden te geven), of u kunt ervoor kiezen om, tijdens bijvoorbeeld het verhoor, af te zien van het beantwoorden van bepaalde vragen.
Hebt u vragen over het verschoningsrecht of twijfelt u of u verplicht bent te getuigen? Neem dan contact met ons op via info@juristenzwolle.nl of 038-2022738 om uw mogelijkheden te bespreken.
