Wanneer een overeenkomst tussen twee of meerdere partijen wordt gesloten, kan het voorkomen dat deze overeenkomst door omstandigheden nietig is. Wat ook voor kan komen is een partij die de overeenkomst wil vernietigen, echter kan dit niet zomaar. Er moet worden voldaan aan enkele voorwaarden. Echter, welke gevolgen zijn hier aan verbonden? En waar maken deze twee begrippen onderscheid in?
Definitie van nietig en vernietigbaar
Een nietige overeenkomst of het overgaan tot vernietigen van een overeenkomst heeft twee verschillende betekenissen. ‘Nietig’ en ‘vernietigen’ zien allebei op de geldigheid van een rechtshandeling, echter heeft het een andere juridische betekenis. Een rechtshandeling is vernietigbaar indien de rechtshandeling door bijvoorbeeld een handelingsonbekwaam persoon is verricht. Wanneer een rechtshandeling nietig is, is het alsof de rechtshandeling nooit heeft bestaan. Een rechtshandeling is nietig indien dit bijvoorbeeld in strijd is met dwingend recht: wettelijke regels waar burgers zich aan moeten houden. Van deze regels mag niet worden afgeweken, ook niet in een contract of overeenkomst. Bij vernietigbare rechtshandelingen is dat anders. Er is dan in principe gewoon sprake van een geldige rechtshandeling, waardoor bijvoorbeeld een overeenkomst is ontstaan, met als verschil dat deze rechtshandeling achteraf ongedaan kan worden gemaakt (vernietigd). Als de rechtshandeling niet ongedaan wordt gemaakt, is er dus gewoon een geldige overeenkomst.
Voorbeeld: ‘Stel dat er een koopovereenkomst tussen A en B is gesloten, waarbij A aan B een waterpomptang heeft verkocht. Uiteindelijk blijkt dat de koopovereenkomst nietig is. Het gevolg is dat A de waterpomptang juridisch gezien nooit heeft verkocht en nog steeds eigenaar is.’
Deze overeenkomsten moeten daarna dus ongedaan gemaakt worden. A heeft recht op teruggave van de waterpomptang en B heeft recht op terugbetaling van zijn geld.
De gronden voor nietigheid
Er zijn verschillende gronden die de nietigheid van een overeenkomst voortbrengen:
- Er is niet voldaan aan een vormvereiste. Wanneer een overeenkomst niet in een bepaalde vorm in werking treed. Denk aan voorwaarden die niet schriftelijk zijn vastgesteld, terwijl dat wel had gemoeten;
- De overeenkomst is in strijd met de openbare orde of de goede zeden. Bij de goede zeden staat de moraliteit centraal wat als correct en wenselijk wordt gezien. Bij de openbare orde staat met name de wijze waarop de maatschappij is ingericht centraal. Dat volgt uit artikel 40 van boek 3 van het Burgerlijk Wetboek. Voorbeeld:
Wanneer de inhoud in strijd is met de goede zeden: Denk aan A die een geweer verkoopt aan B. Het is immers niet ‘acceptabel’ om een vuurwapen te kopen of verkopen. De inhoud hiervan is in strijd met de goede zeden. Dit soort overeenkomsten zijn nietig. De strekking is bijvoorbeeld in strijd met de goede zeden wanneer A aan B een gitaar verkoopt terwijl A weet dat B zijn buurvrouw daarmee gaat intimideren. De koopovereenkomst die hier is gesloten, is in feite gewoon geldig, maar wanneer de strekking van deze overeenkomst is dat B zijn buurman kan intimideren, is deze overeenkomst nietig. Het is daarvoor wel van cruciaal belang dat A dit wist;
- De overeenkomst is onbepaalbaar. De overeenkomst is nietig, omdat dit voortvloeit uit artikel 227 van boek 6 van het Burgerlijk Wetboek. Dit is het geval wanneer het onduidelijk is waar de overeenkomst exact over gaat. Denk hierbij aan onduidelijke afspraken die niet zorgvuldig zijn vastgelegd in de overeenkomst;
- Nietigheid wegens handelingsonbevoegdheid die voortvloeit uit artikel 43 van boek 3 van het Burgerlijk Wetboek. De overeenkomst is dan gesloten door een handelingsonbevoegde.
De gronden voor vernietigbaarheid
Er zijn verschillende gronden die vernietigbaarheid van een overeenkomst voortbrengen:
- Vernietigbaar wegens handelingsonbekwaamheid;
- Vernietigbaar wegens bedreiging, bedrog, misbruik van omstandigheden of dwaling. Wanneer de wil om een overeenkomst aan te gaan door bepaalde oorzaken onjuist gevormd is, kan er sprake zijn van een wilsgebrek;
- Vernietigbaarheid door een geestelijke stoornis.
Gevolgen
De gevolgen van het nietig zijn of vernietigen van de overeenkomst verschillen. Een nietige overeenkomst heeft nooit bestaan en een vernietigbare overeenkomst wordt teruggedraaid. Het verschil zit erin dat nietige overeenkomsten vanaf het moment dat ze zijn aangegaan niet meer bestaan, terwijl vernietigbare overeenkomsten hebben bestaan maar worden teruggedraaid tot aan het begin. Het is van cruciaal belang om altijd te kijken of er sprake is van nietigheid van de overeenkomst of vernietigbaarheid, omdat zo kan worden bepaald wat er moet gebeuren om de beloofde prestaties in de overeenkomst ongedaan te maken.
Hebt u verdere vragen met betrekking tot het vernietigen van een overeenkomst of over de nietigheid van een overeenkomst? Neem dan contact met ons op via info@juristenzwolle.nl of 038-2022738 om uw mogelijkheden te bespreken.
